Transformacja w kierunku neutralnego dla klimatu systemu energetycznego jest realizowana w sposób zdecentralizowany. Daje to ogromne możliwości dla obywateli, firm i gmin wzięcia udziału w kształtowaniu tej transformacji na poziomie lokalnym. Aby wzmocnić ten udział w transformacji energetycznej, Unia Europejska wprowadziła pojęcie wspólnot energetycznych oraz wspólnot energii odnawialnej.
Wspólnoty energetyczne w Polsce i w Niemczech
Wdrożenie tych dwóch koncepcji różni się w poszczególnych krajach Unii Europejskiej.
W Niemczech lokalne inicjatywy energetyczne od dawna mają duży udział w transformacji energetycznej. Określenie "organizacja/wspólnota energetyki obywatelskiej" (Bürgerenergiegesellschaft) jest tu używane przede wszystkim w kontekście zmian związanych z przetargami odnawialnych źródeł energii. Wiele regionów i gmin dąży ponadto do zaopatrzenia w energię w całości ze źródeł odnawialnych. Obywatele organizują spółdzielnie energetyczne, aby razem finansować odnawialne źródła energii (elektrownie obywatelskie) lub uzyskać udziały w sieciach energetycznych.
W Polsce koncepcja wspólnot energetycznych uzyskała na znaczeniu wraz z wprowadzeniem pojęcia tak zwanych klastrów energii w ramach ustawy o odnawialnych źródłach energii w 2016 roku. Są to umowy cywilnoprawne między obywatelami, instytucjami naukowymi lub badawczymi, przedsiębiorstwami oraz instytucjami samorządu lokalnego. Ich celem jest opracowanie i realizacja lokalnych koncepcji zaopatrzenia w energię, opartych przede wszystkim na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Zgodnie z niedawno zaktualizowaną polską strategią energetyczną "PEP 2040" (Polityka Energetyczna Polski do 2040 r.), sektor enregetyczny ma rozwijać się w sposób zdecentralizowany m.in. poprzez tworzenie wspólnot energetycznych (np. klastrów czy spółdzielni energetycznych).
W coraz bardziej zdecentralizowanym systemie energetycznym i w kontekście coraz większego wykorzystania energii odnawialnej, wspólnoty energetyczne mogą pomóc w realizacji transformacji energetycznej, a także w zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego. Choć obecne projekty często ograniczają się do wytwarzania energii (np. wspólnoty producentów i odbiorców), coraz ważniejsze stają się również aspekty takie jak magazynowanie energii, efektywność energetyczna, integracja sektora cieplnego czy mobilność elektryczna.
Realizacja i cele projektu
W ramach projektu zostaną dokładnie przeanalizowane różne koncepcje wspólnot energetycznych w Polsce i w Niemczech. Na podstawie tej analizy zostaną zidentyfikowane najlepsze praktyki wraz z przykładami projektów. Na tej podstawie zostaną opracowane rekomendacje dla zainteresowanych obywateli i gmin, a także wskazówki dla ustawodawców, w jaki sposób można by lepiej wykorzystać potencjał wspólnot energetycznych.
Opracowanie KAPE i WiseEuropa m.in. na temat wspólnot energetycznych:
Koncepcja funkcjonowania klastrów energii w Polsce
